Merhaba ,
İlk olarak çek ve senet kullanımı ile ilgili bilgi vermek , yapılan yanlışları açıklamak istiyorum.Öncelikle çek ve senetle alışveriş yapacağımız firmayı iyi tanımamız gerekmektedir.Zira İcra İflas Kanunu’nda yapılan son düzenlemelerden sonra , alacağımızı icra yolu ile tahsil etmek çok zorlaşmıştır.Haciz imkanları sınırlanmış , kanundan kaynaklanan cezai yaptırımlar kaldırılmıştır.Bu nedenle özellikle yüklü miktarda mal satışı yaptığımız firmaların araştırılması, yetkililerinin kimlik bilgilerinin , ikametgah adreslerinin alınarak bir dosya oluşturulması zorunludur.Bu firmalardan taşınır veya taşınmaz (ipotek) teminatı alınması da riskleri azaltacaktır.
Çek ve bonoların geçerli olmaları (kambiyo senedi vasfı taşımaları) için kanun tarafından zorunlu unsurları içermesi öngörülmüştür.Şöyle ki ;
BONO’DA ZORUNLU UNSURLAR
- Senet metninde bono veya emre muharrer senet ibaresinin yer alması (hazır senetler kullanıldığı için bu konuda yanlışlık yapılmamaktadır)
- Kime veya kimin emrine düzenlenecekse ad ve soyadı veya ünvanı(Alacaklı gerçek kişi ise ad ve soyadı , şirket veya kurum ise tam ünvanı) Burada dikkat edilmesi gereken isim ve ünvanın kısaltma yapmadan tam olarak yazılmasıdır.Örneğinünvanın sonu Tic. Ltd. Şti. şeklinde biterken sadece Ltd. Şti yazılması icra takibinde sorun çıkarabilir)
- Senedin tanzim edildiği tarih (senet hangi gün düzenlenmiş ise ilgili bölüme gün , ay ve yıl şeklinde yazılmalıdır.Tanzim tarihinin, senedin vade tarihinden önceki bir gün olmasına dikkat edilmelidir)
- Senedi tanzim edenin imzası. (Senet borçlusu senedin imza bölümüne imzasını atacaktır.Borçlu şirket veya kurum ise kaşesini basıp imzalaması gerekir. Burada dikkat edilmesi gereken imzanın yanımızda atılmış olmasıdır.Zira daha sonra imza bana ait değil itirazı ile karşılaşabiliriz.Borçlu şirket ise , şirketi borç altına sokmaya yetkili kişiler imzalamalıdır.İmza sirküleri istenmeli , şirketi borç altına sokma yetkisi bir kişide ise o , birden fazla kişi borç altına sokabiliyorsa tamamı imzalamalıdır.)
- Tanzim (düzenleme) yeri .Zorunlu unsurlardan değildir.Senet borçlusunun adresinin yazılı olduğu yerde tanzim edilmiş sayılır.Burada dikkat edilmesi gereken senet borçlusunun tam adresinin bonoya yazılmış olmasıdır.İlçe yanında şehir isminin mutlaka belirtilmesi gerekmektedir.Örneğin “Ulus” hem İstanbul’da hem de Ankara’da bulunan bir semt ismidir.İlçe ve il belirtmeden sadece Ulus yazarak senet tanzim edersek , tanzim yeri belirsiz kalacağından senedimiz kambiyo vasfını kazanmayacak , geçersiz bir bono halini alacaktır.
- Vade. Senedin ödeme gününü göstermektedir.Tanzim tarihinden sonraki bir tarihin yazılmasına dikkat edilmelidir.
ÇEK’TE ZORUNLU UNSURLAR
- Çek kelimesi . Düzenlenen senedin çek vasfında olmasının ilk şartı metinde çek kelimesinin geçmiş olmasıdır.
- Belli bir bedelin ödenmesi için kayıtsız şartsız havale. Bedel ancak para olabilir.Bedelin ödenmesi kayıt ve şarta bağlanamaz.Kayıt ve şart konulursa çek vasfı kaybolur.
- Ödeyecek kimsenin (muhatabın) ad ve soyadı veya ünvanı .Türkiye’de muhatap ancak bir banka olabilir.Çeki ödeyecek olan çek üzerinde ünvanı yazılı bankadır.
- Keşide tarihi . Çek üzerinde bulunması zaruridir.Bulunmazsa çek vasfı kaybolur.Çek bir ödeme aracı olduğundan keşide günü ödenmesi gerekir.Tarihin gün , ay ve yıl şeklinde açıkça yazılması gerekir.Çeke , keşide günü olarak ileri bir tarihin yazılmış olması geçerliliğini etkilemez.
- Çeki keşide edenin imzası. Bu imzanın gözümüzün önünde atılmasına dikkat etmeliyiz.Zira daha sonra imza benim değil itirazı ile karşılaşabiliriz.Bono kısmında açıkladığım üzere borçlu şirket ise , şirketi borç altına sokma yetkisine sahip olanların imzalaması zorunludur.
- Keşide yeri .İstanbul , Ankara gibi.
- Lehdar . Çekte alacaklı olan kişi.Çek bonodan farklı olarak hamiline olarakta düzenlenebilir.
- Ödeme yeri. Ödeme yerinin gösterilmesine gerek yoktur.Muhatabın (banka şubesi) adının bulunduğu alanda yazılı yer , ödeme yeri sayılır.Örneğin , Akbank , İstanbul Levent Şubesi gibi.
Yukarıda özet halinde bono ve çeklerle ilgili bilgi vermeye çalıştım.Zorunlu ve ihtiyari unsurlarla ilgili daha karmaşık sorunlar çıkabileceğinden tereddütte kaldığınızda bir hukukçuya danışmanız olaydan daha az zararla kurtulmanız açısından yararlı olacaktır.
Herkesin bol ve hayırlı kazançlı bir ay geçirmesini dilerim.
Av. Seyfettin Aloğlu