Koronavirüs salgınını bitirmek için aşı çalışmaları devam ederken, aşılara dair birçok soru işareti ve bilgi kirliliği de oluşabiliyor. Bu konuda en çok sorulan soruları ve yanıtlarını sizin için derledim.
Birçok hastalıkla olduğu gibi, Covid-19 ile mücadelede de aşılar önemli bir yere sahip. Dünya genelinde en az 75 milyonun üzerinde insanın hayatını etkileyen Covid-19 salgınının daha başlarında, bilim dünyası aşı çalışmalarına başlamıştı. Umut verici gelişmelerin yanında aşılara dair birçok soru işareti ve yanlış bilgi de çıkmaya devam ediyor. Bir halk sağlığı uzmanı olarak, bu bilgi kirliliğini önlemek için Covid-19 aşısı hakkında en çok sorulan 7 sorunun cevabını paylaşıyorum.
- Covid-19 aşıları nasıl çalışıyor?
Aşılar genel olarak hastalığa yol açan mikroorganizmaların, bağışıklık sistemini antikor üretmesi için uyaracak şekilde, antijen yapılarından geliştiriliyor. Antijenlerin etkisiz hale getirilmiş formları insan vücuduna enjekte edildiğinde, bağışıklık sisteminin patojene karşı hızlı ve etkili bir tepki göstermesi sağlanıyor. Böylelikle aşılanan vücut, virüsle karşılaştığında onu tanıyor ve hasta etmesine izin vermeden savunmaya geçiyor. Bir diğer Covid-19 aşılarında, yeni yaklaşımlar da kullanıldı. Örneğin Pfizer &BioNTech ile Moderna tarafından geliştirilen mRNA aşıları. Bu aşılar insan vücuduna antijeni doğrudan enjekte etmek yerine, genetik olarak kodluyor. Bu sayede bağışıklık sistemi ihtiyacı olan viral protein ve antikoru kendi üretiyor.
- Aşıda insana zarar verecek bileşen var mı?
Aşılarda hastalığa antikor üretimini tetikleyecek maddelerin yanı sıra aşıyı güvenli ve etkili tutmak için birçok bileşen yer alıyor. Zararlı bileşenlerse bulunmuyor.
- Covid-19 aşısının yan etkileri neler?
Tüm aşılar nadir yan etkilere neden olabiliyor. Bunların çoğu da hafif. Şimdiye kadar geliştirilen Covid-19 aşılarında ortaya çıkan yan etkiler de böyle. Enjeksiyon yerinde ağrı, şişme veya kızarıklığın yanı sıra baş ağrısı, yorgunluk, kasta sertlik, mide bulantısı, ateş titreme gibi yan etkiler gözlendi. Ciddi bir yan etkiye ise rastlanmadı; ancak aşılar yeni olduğu için uzun vadeli olası yan etkiler bilinmiyor. Bu nedenle aşı olanlar gözlem altında tutulacaklar. Aşıların geçici yan etkiler göstermesi, bağışıklık sisteminin harekete geçtiğine de işaret.
- Aşı yaptıran kişiye koronavirüs bulaşır mı?
Geliştirilen aşıların SARS-CoV-2’ye karşı ne kadar süreyle koruma sağladığı tam olarak bilinmiyor. Dolayısıyla aşı olan birinin hastalığa bir daha yakalanmayacağı garanti edilemiyor. Öte yandan aşı zaten bulaşı tamamen önlemeyi değil, hastalıkla mücadele için bağışıklık sisteminin hazırlıklı olmasını sağlayacak. Covid-19 aşısının ne kadar süreyle koruyucu olduğu, geniş kitlelere uygulandıktan sonra yapılan sistematik gözlemlerle belirlenecek.
- Covid-19’u atlatmış kişiler aşı yaptıracaklar mı?
Uzmanlar hastalığı atlatan bireylerin de aşılanması gerektiğini söylüyorlar. Enfeksiyonu atlatmış kişiler uzun süre bağışık kalamıyor. Aşılar daha güçlü bağışıklık geliştireceği için aşılanmak herkes için daha güvenilir bir yol olarak görülüyor.
- Covid-19 aşısı olanlar maske kullanmasa da olur mu?
Aşıyı olduktan sonra da maske ve sosyal mesafe kurallarına uyulmaya devam edilecek; çünkü aşılar ilk dozda etkisini hemen göstermeyebiliyor. Enfekte olmamak ve virüsü yaymamak için bazı temel kurallara halen uyulması gerekiyor.
- Covid-19 aşısıyla birlikte hayat normale dönecek mi?
Covid-19 aşısının salgınla mücadelede önemli etkisi olacak; ancak normale dönüş için daha fazla zaman gerekecek. Tam anlamıyla güvenli bir şekilde normale dönüş, insanların ne kadarının aşılanıp bağışıklık kazanacağına bağlı. Bu da zaman isteyen bir süreç olacak. Dolayısıyla maske ve sosyal mesafe kuralları bir süre daha hayatımızda olmaya devam edecek.
