Gluten hassasiyeti son yılların en fazla konuşulan konuları arasında yer alıyor. Ne yazık ki çok sayıda sağlık sorununun gelişmesinde glutenin rol oynadığını kesin.
Gluten, buğday, arpa ve çavdar gibi bazı tahıllarda doğal olarak bulunan prolamin isimli bir protein türüdür. Gluten hassasiyeti (intoleransı) bazen çölyak hastalığı ile karıştırılır; ancak bu iki sorun arasında bazı farklar vardır. Çölyak hastalığı, bağışıklık tepkisinin virüsler ve bakteriler gibi yabancı maddelerden ziyade vücudun kendisine yönelik saldırganlaştığı otoimmün bir sorundur. Çölyak hastalığı sadece HLA-DQ2 veya DQ8 adı verilen belirli genlere sahip belirli kişilerde görülebilir. Nüfusun yüzde 30’unda bu genler vardır. Çölyak hastalığı, kişilerde ince bağırsakta bağışıklık iltihabına sebebiyet verir. Bu genler yoksa çölyak hastalığı gelişmez.
Çölyak hastaları glutenden uzak durmalılar
Gluten tahıllarda bol bulunan bir proteindir. Gluten içeren gıdalar sofralara en çok ekmek, makarna, bulgur pilavı ve unlu mamuller olarak geliyor. Birçok insanın severek tükettiği bu ürünlerdeki bitkisel protein gluten ise özellikle çölyak hastaları ve buğday alerjisi olanlar için hayatı zorlaştıran önemli bir sorun haline gelmektedir. Gluten fazlası bağırsak içi dengeyi altüst edebiliyor. Bununla birlikte bir de gluten alerjiniz var ve gizli ya da açık bir “çölyak hastası” iseniz durumunuz daha da ciddileşiyor. Çölyak hastalarının glutenli yiyecekleri ağızlarına bile sürmemeleri gerekiyor.
Bu semptomlar mevcutsa glutene hassasiyetiniz olabilir
- Hazımsızlık ve şişkinlik
- Gaz ve karın ağrısı
- Bulantı ve mide ağrıları
- İshal
- Halsizlik ve yorgunluk
- İştahsızlık ve kilo kaybı
- Kas, eklem ve baş ağrıları
- Tekrarlayan ağız yaraları, aft atakları
- Dilde ağrılı şişme
- Depresif bir ruh hali
Gluten hassasiyeti belirtileri
- Fibromiyalji
- Baş ağrısı
- Sivilce, egzema gibi sorunlar
- İshal, kabızlık
- Kas-eklem ağrıları
- Mide ağrı, bulantı ve şişkinlik
- Kronik yorgunluk, halsizlik
- Deri problemleri
- Sebepsiz kaşıntılar ve alerjiler
Gluten hassasiyetinin neden olabildiği bazı hastalıklar
- Diyabet
- Migren
- Osteoporoz
- Anemi sorunları
- Reflü
- Crohn hastalığı
- Huzursuz bacak sendromu
- İrritabl bağırsak sendromu (İBS)
- Otoimmün hastalıklar
- Haşimato
- Kısırlık
Gluten hassasiyetinde beslenme değişikliği
Glutenden kaçınan kişiler, genellikle fast-food, unlu mamuller ve şekerli tahıl ürünlerinden kaçındıkları için yüksek miktarda enerji, şeker ve yağdan da kaçınmış olurlar. Birçok kişi, kilo verdiğini ve daha az yorgun hissettiğini söyler. Bunun nedeni beslenme alışkanlıklarını dolaylı yoldan değiştirmiş olmalarıdır. Rafine karbonhidrat ve yüksek kalorili diyetler; kilo artışı, yorgunluk, eklem ağrısı, kötü ruh hali ve sindirim sorunlarına neden olur. İnsanlar glutensiz besinlerden uzaklaştıklarında daha çok sebze, meyve, sağlıklı yağ ve proteine yöneldiği için bu durumdan iyi yönde etkilenirler.
Gluten içeren gıdalar
- Buğday, arpa, bulgur, çavdar
- Kuskus, tritikale
- Kahverengi un, kavuzlu buğday
- Pasta, kek, turta, kahvaltılık gevrek
- Bisküvi, kurabiye, krakerler
- Soslu kuruyemişler, cips
- Ekmek, çorba harçları
- Soya sosu
Eğer glutensiz bir yaşam tarzı tercih edecekseniz, dengeli bir beslenme planı ile yeterli lif alımı sağlanmalı ve özellikle B grubu vitaminler, çinko, demir ve potasyum için taze sebze ve meyveler, zeytinyağı gibi sağlıklı yağlar açısından yeterli beslenilmelidir.
