2011 yılının başından beri TUİK tarafından yayınlanan Sektörel Güven Endeksi, inşaat, hizmetler ve perakende ticaret sektörlerinde faaliyette bulunan özel sektör işletmelerinin bir sonraki üç aylık dönem için beklentilerine dair eğilimi göstermesi nedeniyle önemlidir. 200 puan üzerinden açıklanan endekste 100 puan iyimser ve kötümser bölgeler arası sınırı temsil eder. 100 puanın ne kadar üzerinde bir sonuç gelirse o kadar olumludur.
Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) tarafından yayınlanan Sektörel Güven Endeksi’nin Ekim 2021 verilerine göre hizmet, perakende ticaret ve inşaat sektörlerinde yükselme görüldü. Mevsim etkilerinden arındırılmış güven endeksi Ekim ayında Eylül ayına göre; hizmet sektöründe 120,3 puan; perakende ticaret sektöründe 121,1 ve inşaat sektöründe 92,7 olarak gerçekleşti. Önceki dönem olan Eylül’de ise bu endeks değerleri sırasıyla 117,8, 115,6 ve 91,8 olarak açıklanmıştı. Bu endeksler açıklanırken her birinin kendine ait alt endeksleri de bulunmaktadır. Hizmet sektöründe; son üç aylık dönemde iş durumu, son üç aylık dönemde hizmetlere olan talep, gelecek üç aylık dönemde hizmetlere olan talep beklentisi alt endeksleridir. İlk ikisinde Ekim ayı itibariyle artış görülürken gelecek üç aylık dönemde hizmetlere olan talep beklentisi endeksi, 117,9’dan 117,0’a düşmüştür. Bu da gelirlerdeki azalma ve salgının seyriyle ilişkilendirilebilir.
Üç alt endeks için artış söz konusu
Parekende ticaret sektörü ise son üç aylık dönemde iş hacmi-satışlar, mevcut mal stok seviyesi ve gelecek üç aylık dönemde iş hacmi-satışlar beklentisi adı altında üç alt endekse sahiptir. Ekim döneminde, Eylül dönemine göre üç alt endeks için artış söz konusudur. İnşaat sektörü güven endeksi ise; alınan kayıtlı siparişlerin mevcut düzeyi ve gelecek üç aylık dönemde toplam çalışan sayısı beklentisi adı altında iki alt endekse sahiptir. Alınan mevcut siparişlerin kayıtlı düzeyine ait alt endekste Ekim döneminde 83,1 düzeyinden 81,5 düzeyine gerileme, yine talep koşullarındaki olumsuz seyir ile ilişkilendirilebilir. Uzun dönemli bakılacak olursa; 2020 Nisan döneminde her üç endeksin de keskin bir düşüş yaşayarak tarihi dip seviyeye inmesi pandeminin oluşturduğu ekonomik sıkıntılarla açıklanabilir.
Uzun dönemli trend dikkate alınmalı
Uzun dönemlerdir seyirleri aylık olarak izlenen bu endekslerde aylık değişimlerden ziyade uzun dönemli eğilimler daha önem kazanmakta; ancak tabii ki kısa vadeli göstergeler de eğilimin yönü açısından önemli bulunmaktadır. Buna benzeyen ve geleceğe dair beklentileri ölçen Reel Kesim Güven Endeksi ve Tüketici Güven Endeksi gibi diğer değişkenlerle birlikte ele alındığında dalgalı seyri göze çarpmaktadır. Şöyle ki; Covid-19 sürecinin başladığı 2019 Aralık ayından itibaren yaşanan ekonomik gelişmeler, geleceğe dönük beklentileri olumsuz etkilemeye devam etmektedir. Tedarik sürecindeki aksaklıklara bağlı olarak yaşanan arz sıkıntısı, 2020 ikinci çeyreğinden itibaren gelen sosyal izolasyona dair kısıtlamalarla birlikte yerini talep daralmasına bırakmıştı. Atılan normalleşme adımlarına rağmen arz yönlü ve talep yönlü istikrarsızlıkların devam ettiğini ve tam anlamıyla normalleşme sürecine geçilemediğini görmekteyiz. Aşılama çalışmalarına paralel bir seyir izleyerek özellikle yaz dönemi başında gözlemlenen olumlu seyrin, küresel emtia fiyatlarının yükselmesi, kuraklık ve iklim değişikliklerine paralel gıda enflasyonunun artması, enerji fiyatlarının yükselmesi gibi nedenlerle enflasyonist beklentilerin artması ile olumsuza evrildiği de görülmektedir. Dolayısıyla izlenen verilerde kısa vadeli düşüş veya yükseliş değil, uzun dönemli trendin dikkate alınması daha doğru olacaktır.
